ΒΙΟ-ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΑΛΛΩΝ ΕΙΔΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ(Τα είδη μελισσών εκτός της κοινής μέλισσας)

Πάνω από 20.000 είδη μελισσών υπάρχουν στον κόσμο και ανήκουν σε 700 περίπου γένη και 10 οικογένειες. Το ελάχιστο μέγεθός τους είναι 2 χιλιοστά και το μέγιστο 39 χιλιοστά. Η συντριπτική πλειοψηφία των ειδών ζει μοναχική ζωή σύμφωνα με την οποία το συζευγμένο θηλυκό βγαίνει από τη διαχείμαση την άνοιξη ή το καλοκαίρι, φτιάχνει τη φωλιά του, ωοτοκεί και πεθαίνει χωρίς άλλη φροντίδα για τους απογόνους. Οι απόγονοι διαχειμάζουν συνήθως στο στάδιο της νύμφης. Μερικά είδη μελισσών ζουν σε ομάδες (συν-αθροιστικά είδη) χωρίς να παρατηρούνται χαρακτηριστικά κοινωνικής συμπεριφοράς, άλλα έχουν ημικοινωνική ζωή και ορισμένα μόνο σχηματίζουν πραγματικές κοινωνίες (για περισσότερες πληροφορίες ανά οικογένεια και φωτογραφίες μπορείτε να ανaτρέξετε στα βιβλία: Ο' Toole & Raw, 1991 και Bellmann, 1995, 2005).                                     • Οικ. Colletidae
Περιλαμβάνει μέλισσες κατώτερης φυλογενετικής εξέλιξης. Είναι είδη μοναχικά, με κοντή προβοσκίδα. Η υπο-οικογένεια Colletinae περιλαμβάνει μετρίου μεγέθους έντομα που κατασκευάζουν τη φωλιά τους στο έδαφος. Ανοίγουν στοές και στο τέλος της κάθε μίας κατασκευάζουν ένα κελί το οποίο εφοδιάζουν με τροφή και στη συνέχεια αφήνουν ένα αυγό πάνω στο μίγμα της τροφής. Λέγονται και ‘μεμβρανοποιοί’ μέλισσες γιατί επενδύουν το κάθε κελί εσωτερικά με στρώμα λεπτής μεμβράνης που προέρχεται από τις εκκρίσεις του αδένα Dufour και η οποία είναι αδιαπέραστη στο νερό και στους παθογόνους οργανισμούς που πιθανά βρίσκονται στο χώμα. Το γένος Colletes συναντάται σε όλον τον κόσμο εκτός της Αυστραλίας (O'Toole & Raw, 1991)                                                                                                                                                • Οικ. Stenotritidae
Μοναχικές μέλισσες της Αυστραλίας που πετούν γρήγορα. Κατασκευάζουν βαθιές φωλιές στο έδαφος και μερικές φορές συναντώνται σε μεγάλες συναθροίσεις (O'Toole & Raw, 1991).                • Οικ. Melittidae
Η μικρή αυτή οικoγένεια έχει αντιπροσώπους στην Ευρώπη, Ασία, Αφρική και Β. Αμερική. Μερικά είδη κατασκευάζουν φωλιές σε ξύλα, αλλά τα περισσότερα τις κατασκευάζουν στο έδαφος και επενδύουν τα κελιά εσωτερικά με εκκρίσεις του αδένα Dufour. Είναι είδη μοναχικά, εκτός του γένους Dasypoda όπου δύο ή περισσότερα θηλυκά μοιράζονται μία φωλιά. Είναι ολίγο-λεκτικά έντομα και το είδος Melitta leporina είναι καλός επικονιαστής των ειδών Trifolium (τριφύλλια) (O'Toole & Raw, 1991).                                                                                                                           • Οικ. Hallictidae
Είναι μεγάλη οικογένεια και είδη της συναντώνται σε όλες τις χώρες του κόσμου. Έχουν μεταλλικά χρώματα, είναι οι πιο συχνοί επισκέπτες των ανθέων μετά τις κοινές μέλισσες και άλλα είδη είναι ολίγο-λεκτικά ενώ άλλα πολύ-λεκτικά. Κατασκευάζουν φωλιές στο έδαφος ή σε σαπισμένα ξύλα. Οι στοές που ανοίγουν καταλήγουν σε κελιά τα οποία επενδύονται εσωτερικά με εκκρίσεις του αδένα Dufour και στα οποία τοποθετούν μια μπάλα από γύρη και μέλι.
Όλα τα κελιά βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο και η φωλιά παίρνει το σχήμα της χτένας. Όλα τα είδη είναι μοναχικά, μερικά όμως βρίσκονται σε μεγάλες συναθροίσεις όπως το είδος Nomia melanderi το οποίο κατασκευάζει μεγάλο αριθμό από φωλιές σε πολύ μικρό χώρο (π.χ. 2100 φωλιές / m2 εδάφους) (O'Toole & Raw, 1991)                                                                                                             • Οικ. Oxaeidae
Περιλαμβάνει μεγάλες μέλισσες, που πετούν γρήγορα και έχουν μεταλλικά χρώματα στην κοιλιά. Είναι μοναχικά είδη και κατασκευάζουν φωλιές στο έδαφος. Υπάρχουν μόνο στις ξηρές τροπικές περιοχές.                                                                                                                                                    • Οικ. Andrenidae
Άτομα της οικογένειας αυτής βρίσκονται παντού εκτός της Αυστραλίας. Όλα τα είδη κατασκευάζουν φωλιές στο έδαφος και στην πλειοψηφία τους είναι μοναχικά είδη. Τα θηλυκά κάποιων ειδών χτίζουν φωλιές σε μεγάλες συναθροίσεις ενώ άλλα μοιράζονται μέρη της φωλιάς (μία κοινή είσοδο). Τα τέλεια αρσενικά, σκάβουν το έδαφος και βοηθούν τα θηλυκά να εκκολαφθούν με τα οποία και ζευγαρώνουν αμέσως (O'Toole & Raw, 1991).
Η πλειοψηφία των ειδών της υπο-οικογένειας Andreninae ανήκει στο γένος Andrena τα οποία και επενδύουν τα κελιά τους εσωτερικά με εκκρίσεις του αδένα Dufour. Συχνά συναντώνται πολύ νωρίς την άνοιξη και συνήθως από το Μάρτιο και αργότερα. Πολλά είδη είναι ολίγο-λεκτικά και επισκέπτονται τα κίτρινα Asteraceae και είναι καλοί επικονιαστές των Brassicaceae (Σταυρανθή) και φυτών μεγάλης καλλιέργειας (Proctor et al., 1996)                                                                               • Οικ. Ctenoplectridae
Μικρή οικoγένεια τροπικών κύρια ειδών. Είναι μοναχικά είδη, κατασκευάζουν φωλιές στο έδαφος και είναι γνωστά για τη συλλογή φυτικών ελαίων.                                                                                 • Οικ. Megachilidae
Μεγάλη οικογένεια μοναχικών και συν-ανθροιστικών εντόμων σε όλον τον κόσμο. Περιλαμβάνει έντομα που χρησιμοποιούν κύρια υπέργειες στοές για να κατασκευάσουν κελιά από λάσπη, ρητίνη ή φυτικές ίνες και ανάλογα ονομάζονται ‘χτίστριες’ ή ‘φυλλοκόφτρες’ μέλισσες. Πολλά είδη έχουν ευδιάκριτες λουρίδες από ανοιχτόχρωμες τρίχες στην κοιλιά και μερικά φέρουν έντονα κίτρινα σημάδια (O'Toole & Raw, 1991)
Οι μέλισσες του γένους Megachile είναι οι γνωστές φυλλοκόφτρες μέλισσες. Κόβουν στρογγυλεμένα φύλλα, τα κουλουριάζουν, τα μασούν και, και προσθέτουν αδενικές εκκρίσεις, με αποτέλεσμα αυτά να κολλούν μεταξύ τους και να σχηματίζουν ένα είδος δαχτυλήθρας. Κάθε τέτοια δαχτυλήθρα αποτελεί και ένα κελί της φωλιάς που βρίσκεται σε στοές ξύλων.                        • Οικ. Fidelidae
Μικρή οικογένεια γρήγορων μοναχικών μελισσών που φέρουν πυκνό τρίχωμα στο σώμα τους. Το γένος Neofidelia βρίσκεται στη Χιλή και το γένος Fidelia στη Ν. Αφρική. Είναι μία παράξενη οικογένεια μελισσών, που συνδυάζει κάποια αρχέγονα χαρακτηριστικά των Colletidae και Andrenidae με κάποια περισσότερο εξελιγμένα χαρακτηριστικά των Megachilidae όπως το γεγονός ότι συλλέγουν τη γύρη στο κάτω μέρος της κοιλιάς και όχι στα πόδια (όπως και οι Megachilidae) (O'Toole & Raw, 1991).                                                                                                   • Οικ. Apidae
Πολύ μεγάλη οικογένεια που περιλαμβάνει έντομα μοναχικά (ανθοφόρες, μελισόκουκοι, ξυλοκόπες), ημικοινωνικά (βομβίνοι) και κοινωνικά (άκεντρες μέλισσες, κοινές μέλισσες).       Υπό-οικ. Anthophorinae
Μεγάλη υπό-οικογένεια μοναχικών μελισσών με είδη σε όλον τον κόσμο που διαφέρουν μορφολογικά και ηθολογικά μεταξύ τους. Πολλά είδη είναι μεγαλόσωμα και μοιάζουν με βομβίνους. Η κατασκευή της φωλιάς τους διαφέρει πολύ, άλλα είδη κατασκευάζουν φωλιές στο έδαφος και επενδύουν τα κελιά εσωτερικά με εκκρίσεις του αδένα Dufour, άλλα σε βλαστούς, άλλα σε ξύλο και άλλα είδη είναι παρασιτικάΤα περισσότερα είδη έχουν πολύ μακριά προβοσκίδα, μερικές φορές πιο μακριά και από το σώμα τους. Πολλά είδη έχουν έντονα μεταλλικά χρώματα και μοιάζουν με σφήκες (O'Toole & Raw, 1991). Στην υπό-οικoγένεια Anthophorinae (ανθοφόρες μέλισσες) συν-περιλαμβάνονται εννέα ομάδες από τις οποίες οι τρεις απαρτίζονται από παρασιτικές μέλισσες. Τα περισσότερα είδη είναι ολίγο-λεκτικά, κάποια είδη επισκέπτονται αποκλειστικά τα Malvaceae (Μαλαχώδη), κάποια άλλα συλλέγουν έλαια από τα Malpigiaceae, και κάποια άλλα επικονιάζουν τα Orchidaceae. Οι Anthophora είναι σκοτεινόχρωμες μέλισσες που εμφανίζονται νωρίς την άνοιξη (Proctor et al., 1996)..                                                                Υπό-οικ. Xylocopinae:
Ανήκουν οι ‘μέλισσες ξυλοκόποι’ οι οποίες ονομάστηκαν έτσι εξ' αιτίας της συνήθειά τους να σκάβουν μόνες τους στρογγυλεμένες στοές στο ξύλο κατασκευάζοντας τις φωλιές τους όπου τοποθετούν τα αυγά τους πάνω σε πάστα από γύρη και μέλι. Είναι μεγάλου μεγέθους έντομα, πολύ δυνατές μέλισσες και άριστοι επικονιαστές του Salvia officinalis (φασκομηλιά) και του Beta vulgaris (ζαχαρότευτλo). Το γένος Xylocopa προσφέρει επικονίαση των ανθέων με δονήσεις και όταν τα άνθη που επισκέπτεται έχουν βαθύ ανθικό σωλήνα κλέβει το νέκταρ τρυπώντας τους ανθικούς σωλήνες χωρίς να επισκέπτεται το άνθος από εμπρός (O'Toole & Raw, 1991)           Υπό-οικ. Bombinae:
Περιλαμβάνει μεγάλα έντομα, τα Bombini και τα Euglossini, και συναντώνται σ' όλον τον κόσμο εκτός της Αφρικής και της Αυστραλίας.Τα Bombini είναι οι αληθινοί βομβίνοι, ζουν ημικοινωνική ζωή και τα κυριότερα γένη είναι Psithyrus και Bombus, από τα οποία το πρώτο περιλαμβάνει παρασιτικές μέλισσες των δεύτερων. Στο γένος Bombus ανήκουν περίπου 200 είδη από τα οποία πολλά είναι κοινά στην χώρα μας (Anagnostopoylos 2005; Prys-Jones & Corbet, 1987). Το χειμώνα διαχειμάζει μόνο το συζευγμένο θηλυκό (βασίλισσα) σε καλά προφυλαγμένα μέρη, στο έδαφος. Νωρίς την άνοιξη, αφού το έντομο τραφεί για μερικές ημέρες με νέκταρ και γύρη έτσι ώστε να αναπτυχθούν οι ωοθήκες του, βρίσκει μία κατάλληλη θέση στο έδαφος για την κατασκευή της φωλιά του. Συνήθως προτιμάει εγκαταλειμμένες φωλιές ποντικών ή φυσικές κοιλότητες σε χώρους που δεν έχουν οργωθεί (στάδιο μοναχικής ζωής).
Την αρχική αυτή φωλιά, την επιστρώνει εσωτερικά με λεπτή στρώση χόρτων. Στη συνέχεια κατασκευάζει ένα κελί από κερί σε σχήμα κυπέλλου και χρησιμοποιεί το κελί αυτό για την αποθήκευση του μελιού. Σε άλλα κελιά τοποθετεί γύρη, ωοτοκεί και τα σφραγίζει. Η ανάπτυξη των προνυμφών στα διάφορα είδη βομβίνων γίνεται με δύο διαφορετικούς τρόπους: α) αποθηκεύουν γύρη σε ξεχωριστά κελιά από εκείνα του γόνου και στη διάρκεια ανάπτυξης των προνυμφών ανοίγουν τα κελιά και τις ταΐζουν με μίγμα από μέλι και γύρη. β) τα κελιά του γόνου επικοινωνούν με την αποθηκευμένη γύρη και οι προνύμφες τρέφονται άμεσα χωρίς τη μεσολάβηση του ενήλικου εντόμου. Τα κέρινα κελιά χρησιμοποιούνται ξανά και ξανά για διάφορες χρήσεις.Η βασίλισσα βομβίνος πάντα επωάζει τα αυγά της και τα διατηρεί σε μία ορισμένη θερμοκρασία. Οι πρώτοι βομβίνοι που εκκολάπτονται είναι μικρόσωμοι, είναι θηλυκά άτομα, εργάτριες, δε ζευγαρώνουν, κάνουν όλες τις εργασίες που απαιτούνται στη φωλιά και στη συνέχεια γίνονται συλλέκτριες (στάδιο κοινωνικής ζωής).
Όταν ο πληθυσμός της κοινωνίας αυξηθεί, τότε η βασίλισσα περιορίζεται στην ωοτοκία. Ο πληθυσμός μίας κοινωνίας βομβίνων μπορεί να απαριθμεί μερικέςεκατοντάδες άτομα. Όταν πλησιάζει το φθινόπωρο παράγονται τα αρσενικά και τα αναπαραγωγικά θηλυκά άτομα (οι καινούργιες βασίλισσες). Η παλιά βασίλισσα πεθαίνει και σε λίγο πεθαίνουν και όλες οι εργάτριες. Τα νέα άτομα ζευγαρώνουν, τα αρσενικά πεθαίνουν μετά τη σύζευξη, ενώ τα συζευγμένα θηλυκά διαχειμάζουν για να αρχίσουν μια καινούργια φωλιά την επόμενη άνοιξη (Prys-Jones & Corbet, 1987).
Πολλά από τα άνθη που προτιμούν να επισκέπτονται οι βομβίνοι είναι χωνοειδή και έχουν μακρύ ανθικό σωλήνα, κάνοντας τη συλλογή του νέκταρος δύσκολη υπόθεση. Έχει παρατηρηθεί ότι οι βομβίνοι δείχνουν μια ισχυρή προτίμηση για τα μπλε και πορφυρά σε σχέση με τα λευκά και κίτρινα άνθη (υπάρχει αναλογία με το βάθος του ανθικού σωλήνα) (Βrian, 1954, 1957). Οι συλλέκτριες βομβίνοι πολλές φορές μαρκάρουν με φερομόνες τα εξαντλημένα άνθη που επισκέφτηκαν για να μην τα επισκεφτούν άλλες εργάτριες μέχρι το άνθος να μπορεί να δώσει και πάλι νέκταρ. Η οσμή της γύρης και του νέκταρος που είδη βρίσκονται στη φωλιά ή που μόλις προσκομίστηκαν αποτελεί μια άλλη πηγή πληροφοριών για τις άλλες συλλέκτριες. Δεν έχει παρατηρηθεί όμως άλλου είδους επικοινωνία μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας βομβίνων (Proctor et al., 1996).Οι βομβίνοι θεωρούνται από τους πιο αποτελεσματικούς επικονιαστές των Morus nigra (μουριά), Gossypium herbaceum (βαμβάκι), Medicago sativa, Trifolium spp., Vicia sativa (βίκος), Vicia fava (κουκιά), αλλά και ειδών των Solanaceae (Σολανώδη) που επικονιάζονται με δονήσεις του άνθους. Είναι ενδεικτικό ότι σε 3 εβδομάδες άνθησης της μηδικής, οι βομβίνοι επισκέπτονται 200.000 άνθη περίπου ενώ οι κοινές μέλισσες μόνο 3.000 άνθη. Επίσης οι βομβίνοι είναι πολύ καλοί επικονιαστές ειδών που αναπτύσσονται σε θερμοκήπια όπως Lycopersicon esculentum (ντοματιά), Fragaria x ananassa (φραουλιά) και Cucumis sativus (αγγουριά), κι αυτό γιατί αντίθετα με τις κοινές μέλισσες δεν ενοχλούνται να πετούν σε περιορισμένους χώρους. Υπερτερούν επίσης των κοινών μελισσών γιατί παραμένουν δραστήριες ακόμα και κατά τις ψυχρότερες και σκοτεινότερες ημέρες (Heinrich, 1972, 1975, 1976).
Ο αριθμός όμως των βομβίνων, όπως και των μοναχικών μελισσών, επηρεάζεται σημαντικά από τις συνθήκες περιβάλλοντος, τις καλλιεργητικές φροντίδες του εδάφους, τα εντομοκτόνα, τη διακύμανση της νεκταροέκκρισης και πολλούς άλλους παράγοντες (Osborne et al., 1991). Τα τελευταία χρόνια γίνεται τεχνητή εκτροφή βομβίνων, σε μικρές κυψέλες, έτσι ώστε να παράγονται περισσότερες γενεές ανά έτος για να καλύπτονται οι απαιτήσεις της αγοράς για επικονίαση.                                                                                     -- Euglossini (μακρύγλωσσες μέλισσες)
Βρίσκονται μόνο στην τροπική Αμερική. Τα περισσότερα είδη έχουν μεταλλικά χρώματα (πράσινο, μπλε, χάλκινο, πορφυρό) και μερικά άλλα μοιάζουν με τους βομβίνους. Σχεδόν όλα έχουν πολύ μακριές προβοσκίδες και πετούν πολύ γρήγορα. Τα αρσενικά είναι συνδεδεμένα με την επικονίαση των Orchidaceae των οποίων και είναι οι αποκλειστικοί σχεδόν επικονιαστές. Κατασκευάζουν φωλιές υπόγειες ή υπέργειες με λάσπη και ρητίνη. Μερικά είδη είναι μοναχικά και άλλα ημι-κοινωνικά (O'Toole & Raw, 1991).                                                                                          -- Υπό-οικ. (Μeliponini) 'Ακεντρες μέλισσες:
Είναι πολύ διαδεδομένη υπό-οικογένεια στις τροπικές περιοχές και κύρια στη Ν. Αμερική. Αν και δεν υπάρχουν στην χώρα μας, η αναφορά σ’ αυτές κρίνεται αναγκαία για μια ολοκληρωμένη γνώση των ειδών μελισσών που υπάρχουν στον πλανήτη μας και επειδή η συνεισφορά τους στην επικονίαση είναι αναμφισβήτητη, αν σκεφτεί κανείς ότι ήταν οι μόνες μέλισσες μαζί με τους βομβίνους και τα μοναχικά είδη που υπήρχαν στην Αμερική μέχρι τον 17ο αιώνα, όταν και εισήχθηκε η κοινή μέλισσα.
Είναι κοινωνικά έντομα με κάποιες διαφορές στη βιολογία και οικολογία τους από τις κοινές μέλισσες. Κατασκευάζουν τις φωλιές τους στο έδαφος, σε κορμούς δένδρων ή σε φωλιές τερμιτών. Οι μέλισσες αυτές είναι γνωστές από την εποχή των 'Ινκας και των Αζντέκων και οι σημερινοί κάτοικοι των περιοχών αυτών τις κρατούν σε ξύλινες κυλινδρικές κατασκευές (O'Toole & Raw, 1991).
Τα σπουδαιότερα γένη είναι οι Melipona και οι Trigona. Οι μέλισσες αυτές λέγονται άκεντρες όχι γιατί δεν έχουν κεντρί αλλά γιατί δεν το χρησιμοποιούν ενάντια στους εχθρούς τους. Συνήθως ενοχλούν τον κάθε εισβολέα μπαίνοντας στα αυτιά, στο στόμα και στις μύτες του σε μεγάλους αριθμούς, τον δαγκώνουν δυνατά και κάποια είδη παράγουν επίσης δηλητήριο ή καυστικό υγρό που το διοχετεύουν με το δάγκωμα (O'Toole & Raw, 1991).
Πολλές φορές η είσοδος της φωλιάς εξέχει σα σωλήνας έξω από την κυρίως φωλιά. Για να σχηματίσουν τη φωλιά τους εκκρίνουν κερί, συλλέγουν πρόπολη, προσθέτουν λάσπη και φύλλα και την επενδύουν εσωτερικά. Κατασκευάζουν κατακόρυφα κελιά από κερί για την αποθήκευση γύρης και μελιού αλλά και για την ανάπτυξη των ατελών μορφών του γόνου.
Τα κελιά του γόνου έχουν άνοιγμα προς τα πάνω, βρίσκονται σε ειδική περιοχή της φωλιάς και πολλές φορές (στις Melipona) σχηματίζουν παράλληλες επίπεδες επιφάνειες και περικλείονται από ειδικό κάλυμμα. Σε μερικά είδη του γένους Trigona, τα κελιά έχουν διαφορετικό μέγεθος για την προνύμφη της εργάτριας, του κηφήνα ή της βασίλισσας. Όπως και στις μοναχικές μέλισσες, το κάθε κελί εφοδιάζεται μία μόνο φορά με τροφή, και αφού τοποθετηθεί το αυγό, σφραγίζεται.
Η συζευγμένη βασίλισσα είναι πολύ μεγαλύτερη από τις εργάτριες, εκκρίνει φερομόνες και καταβροχθίζει τα τυχόν αυγά εργατριών που ωοτοκούν πριν ωοτοκήσει η ίδια. Έτσι, εφοδιάζεται με επιπλέον πρωτεΐνες για την ανάπτυξη των γονάδων της και κρατά σε συνοχή την κοινωνία 'καταστέλλοντας κάθε ανταρσία'. Όταν η κοινωνία μεγαλώσει και ο διαθέσιμος χώρος της φωλιάς περιοριστεί, τότε κάποιες εργάτριες βρίσκουν μία νέα φωλιά, κατασκευάζουν κελιά, τα εφοδιάζουν με τροφή και όταν η νέα βασίλισσα εκκολαφθεί φεύγει και εγκαθίσταται στην νέα φωλιά μαζί με μέρος της παλιάς κοινωνίας. Η βασίλισσα ζευγαρώνει μόνο μία φορά (Michener, 1974)Στις κοινωνίες των άκεντρων μελισσών παρατηρούνται διάφοροι τρόποι επικοινωνίας και μετάδοσης πληροφοριών, κύρια για τη θέση της τροφής. Ο απλούστερος τρόπος επικοινωνίας, είναι η οσμή της γύρης και του νέκταρος που υπάρχουν ή εισέρχονται στη φωλιά. 'Ένας περισσότερο εξελιγμένος τρόπος επικοινωνίας είναι το μαρκάρισμα της θέσης τροφής με φερομόνη, ή το μαρκάρισμα του μονοπατιού που οδηγεί στη θέση της τροφής. 'Άλλοι τρόποι, είναι το συννόδεμα, για λίγο, μιας νέας εργάτριας προς την κατεύθυνση της φωλιάς ή οι φιγούρες ζικ-ζακ που κάνουν οι μέλισσες στη φωλιά με σύγχρονη δημιουργία ήχων που η διάρκειά τους δηλώνει την απόσταση της τροφής (παρόμοια με τις κοινές μέλισσες). 'Έχει επίσης παρατηρηθεί ότι οι άκεντρες μέλισσες πετούν για να συλλέξουν τροφή σε μικρές ομάδες και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα πολλές μέλισσες μαζί να γνωρίζουν την ίδια θέση τροφής (Lindauer, 1961).Δρ. Φανή Χατζήνα
Βιολόγος, Διδάκτορας Μελισσοκομίας –Επικονίασης
Ερευνήτρια Ινστ. Μελισσοκομίας (ΕΘΙΑΓΕ).